Συνέντευξη στα ΝΕΑ του Γιάννη Κωνσταντάτου
Δημάρχου Ελληνικού – Αργυρούπολης και Προέδρου του Ελληνικού Δικτύου Ανθεκτικών Πόλεων
- Κύριε Κωνσταντάτε, πόσα ακόμη καλοκαίρια με καμένα δάση και νεκρούς χρειάζεται η Πολιτεία για να δώσει στην Αυτοδιοίκηση θεσμική αρμοδιότητα στη φύλαξη των δασών; Ποιος πραγματικά φοβάται να της το αναθέσει;
Για μια ακόμη χρονιά η χώρα μας τυλίχθηκε στις φλόγες. Μετρήσαμε χιλιάδες στρέμματα καμένης γης, βιώσαμε τον πόνο και την αγωνία των συμπολιτών μας που έτρεξαν να σώσουν τον εαυτό τους ή τα σπίτια τους. Δυστυχώς είχαμε απώλειες ανθρώπινων ζωών, αστικής πανίδας και χλωρίδας. Και πάλι, το γνωστό «μπαλάκι» ευθυνών κυριάρχησε, ενώ εμείς προσπαθούμε να μαζέψουμε τις στάχτες.
Το ίδιο «τρέμουλο» και η ίδια αγωνία κυριεύει και εμάς για τον Υμηττό μας, που φυλάμε σαν κόρη οφθαλμού. Έχουμε εφαρμόσει ένα πρότυπο πρόληψης που αποδίδει αποτελέσματα και θέλουμε να το επεκτείνουμε σε κάθε γωνιά της χώρας. Αρχικά ο στόχος ήταν η δημιουργία τοπικών συνδέσμων τύπου ΣΠΑΥ, και πλέον μέσω του ΕλΔΑΠ στοχεύουμε στη δημιουργία Κέντρων Διαχείρισης Κρίσεων σε κάθε Δήμο.
Η Τοπική Αυτοδιοίκηση βρίσκεται ήδη στην πρώτη γραμμή, χωρίς θεσμοθετημένη αρμοδιότητα. Το κάνει από πατριωτικό καθήκον, με εθελοντές και περιορισμένους πόρους, συχνά στερώντας μέσα από άλλες ανάγκες. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να φοβάται κανείς να μας εμπιστευθεί: η εμπειρία μας από τον Υμηττό δείχνει ότι μπορούμε να οργανώσουμε και να εφαρμόσουμε σχέδια πρόληψης με μετρήσιμα αποτελέσματα.
Η Πολιτεία οφείλει να θεσμοθετήσει τον ρόλο μας στη φύλαξη των δασών και να τον υποστηρίξει έμπρακτα. Κάθε καθυστέρηση κοστίζει ζωές και περιουσίες.
- Ο «Δεκάλογος Σωτηρίας» είναι έτοιμος, κοστολογημένος και εφαρμόσιμος. Γιατί οι κυβερνήσεις τον προσπερνούν; Φταίει η πολιτική αδράνεια ή η εξυπηρέτηση άλλων προτεραιοτήτων;
Αρχικά να ξεκαθαρίσουμε ότι ο Δεκάλογος Σωτηρίας των Δασών προέκυψε μέσα από τα forum του ΣΠΑΥ, τον Νοέμβριο του 2021 και αποτελεί την «βίβλο» για να σωθεί κάθε πράσινο στην χώρα μας. Η πρόταση – πλαίσιο που είναι κοστολογημένη και τεκμηριωμένη από το Ελληνικό Δίκτυο Ανθεκτικών Πόλεων είναι το Σχέδιο Δράσης Πολιτικής Προστασίας που έχει καταρτιστεί για τα Μέλη του ΕλΔΑΠ -και έχει τεθεί υπόψη του Πρωθυπουργού-, ενώ φάκελοι έχουν δοθεί και στην αντιπολίτευση αλλά και στον Ευρωπαίο Επίτροπο Βιώσιμων Μεταφορών και Τουρισμού Απόστολο Τζιτζικώστα, σημειώνοντας ότι βασικός πυλώνας αυτού του σχεδιασμού είναι η δημιουργία τοπικών Κέντρων Επιχειρήσεων & Διαχείρισης Κρίσεων στους Ο.Τ.Α. Α’ βαθμού.
Δεν χωρά αναβολές, γιατί κάθε χρόνο η χώρα πληρώνει πολύ ακριβότερο τίμημα: ζωές, περιουσίες και το φυσικό της πλούτο. Η αλήθεια είναι ότι η πολιτεία δεν έχει μέχρι σήμερα οργανώσει μια μόνιμη στρατηγική, αλλά το κυριότερο; Δεν θέλει να ακούσει εμάς τους Δήμους που τα ζούμε στην πρώτη γραμμή. Αν πραγματικά θέλουμε αλλαγή, πρέπει να περάσουμε από τα λόγια στις πράξεις.
- Τα Κέντρα Διαχείρισης Κρίσεων σε κάθε Δήμο ακούγονται αυτονόητα. Γιατί πιστεύετε ότι το κεντρικό κράτος τα αποφεύγει; Είναι θέμα κόστους ή πολιτικού ελέγχου;
Τα Κέντρα Διαχείρισης Κρίσεων (ΚΕΔιΚ) είναι η καρδιά της Πολιτικής Προστασίας σε κάθε Δήμο. Από το 2016, στον Δήμο μας έχουμε δημιουργήσει ένα πρότυπο μοντέλο που συνδυάζει την τεχνολογία και τους ανθρώπους: το προσωπικό του Δήμου, οι εθελοντές και τα προηγμένα τεχνολογικά μέσα συνεργάζονται για να χτίσουμε πραγματική πρόληψη απέναντι σε κάθε κρίση, και ειδικά στις πυρκαγιές.
Χρησιμοποιούμε πάνω από 24 θερμικές κάμερες τεχνητής νοημοσύνης που σκανάρουν θερμοκρασιακά το βουνό, συγκρίνοντας χιλιάδες φορές το δευτερόλεπτο τις φυσιολογικές εικόνες, ώστε κάθε απότομη μεταβολή να δίνει άμεσο αλάρμ. Το πυροσβεστικό όχημα, επανδρωμένο από ανθρώπους της πολιτικής προστασίας και εθελοντές, φτάνει πρώτα στο συμβάν για άμεση αντιμετώπιση. Επιπλέον, διαθέτουμε drones που λειτουργούν 24/7 με ζωντανή εικόνα στο ΕΣΚΕΔΙΚ, ώστε να μην μας πιάσει η φωτιά στον ύπνο.
Το κόστος τέτοιων Κέντρων είναι αμελητέο μπροστά στις καταστροφές που αποτρέπουν και στις ζωές που σώζουν. Η άρνηση να δημιουργηθούν παντού στερεί από τους Δήμους τη δυνατότητα να αντιδρούν άμεσα και συντονισμένα, όταν η κρίση χτυπά.
Η εμπειρία μας στον Υμηττό αποδεικνύει ότι η Αυτοδιοίκηση μπορεί να κάνει τη διαφορά. Το μοντέλο μας έχει κρατήσει το βουνό «αλώβητο μέχρι τώρα». Στόχος μας είναι να εφαρμοστεί σε κάθε Δήμο της χώρας, για να χτίσουμε πρόληψη και ασφάλεια που ανήκουν στην ίδια την Τοπική Αυτοδιοίκηση.
- Η ίδρυση Δασικής Αστυνομίας είναι πρόταση δεκαετιών. Ποιοι και γιατί μπλοκάρουν συστηματικά τη δημιουργία της;
Η ίδρυση Δασικής Αστυνομίας αποτελεί πρόταση πολλών ετών και είναι απόλυτα αναγκαία για την αποτελεσματική εποπτεία και προστασία των δασών. Σήμερα η φύλαξη των δασών είναι διάσπαρτη, χωρίς συνέχεια. Οι Δήμοι και οι εθελοντές αναλαμβάνουμε να παίξουμε το παιχνίδι του «καλού και του κακού αστυνομικού», προσπαθώντας να καλύψουμε τα κενά. Οι εθελοντές μας βρίσκονται στην πρώτη γραμμή, συντονίζοντας δράσεις πρόληψης, επιτήρησης και άμεσης επέμβασης, πολλές φορές με περιορισμένα μέσα. Η Δασική Αστυνομία είναι το εργαλείο που θα συμπλήρωνε το πρότυπο μοντέλο πολιτικής προστασίας που έχουμε δημιουργήσει στον Υμηττό και που θα μπορούσε να εφαρμοστεί σε όλη τη χώρα.
- Ο Υμηττός είναι παράδειγμα επιτυχίας. Τι εμποδίζει την κυβέρνηση να το αντιγράψει παντού; Μήπως η επιτυχία της Αυτοδιοίκησης ενοχλεί;
Αντί να μας ενοχλεί η επιτυχία της Αυτοδιοίκησης, θα έπρεπε να μας εμπνέει. Το μοντέλο αυτό δεν είναι μυστικό ούτε ατομικό επίτευγμα και μπορεί και πρέπει να εφαρμοστεί παντού. Το ζήτημα είναι ότι το κράτος συχνά αγνοεί ή υποτιμά την εμπειρία της Αυτοδιοίκησης, στερώντας από κάθε Δήμο την ικανότητα να προστατεύει αποτελεσματικά τα δάση του. Η χώρα μπορεί να χτίσει αντίστοιχα Κέντρα Διαχείρισης Κρίσεων σε κάθε Δήμο, συνδυάζοντας τεχνολογία και ανθρώπινο δυναμικό, για να προστατεύσει την ορεινότητα και τη νησιωτικότητα. Αυτό προσπαθούμε μέσα από το Ελληνικό Δίκτυο Ανθεκτικών Πόλεων να πετύχουμε με την φωνή μας ενωμένοι οι 120 Δήμοι της χώρας.
- Όταν κάθε χρόνο χάνονται ζωές, δεν μιλάμε απλώς για φυσικές καταστροφές αλλά για πολιτική αποτυχία. Συμφωνείτε ότι η ευθύνη έχει ονοματεπώνυμο;
Όταν έχουμε φωτιές, το πρώτο που βλέπουμε ως πολίτες είναι να τσακώνονται στα τηλεοπτικά πάνελ για το ποιος έχει τις ευθύνες. Μπορεί πολιτικά να βολεύει να χρεώσουμε ή να μετακυλήσουμε την ευθύνη κάπου, όμως όταν δεν λαμβάνονται την αμέσως επόμενη στιγμή ριζικές αποφάσεις που φέρνουν αλλαγές, απλά δίνουμε ονοματεπώνυμα στις ευθύνες, σαν τα καιρικά φαινόμενα με τις ονομασίες τους.
Η ευθύνη είναι συλλογική, αλλά και θεσμική. Όταν κάθε χρόνο επαναλαμβάνεται η ίδια τραγωδία, προφανώς υπάρχει αποτυχία πολιτικής. Δεν έχει σημασία να δείξουμε με το δάχτυλο ένα πρόσωπο – έχει σημασία να αναγνωρίσουμε ότι το μοντέλο δασοπροστασίας και πρόληψης που εφαρμόζεται δεν αποδίδει και πρέπει να υιοθετηθεί καινούργια πρακτική.
Κάθε φορά που η χώρα βλέπει καμένα στρέμματα, κατεστραμμένα σπίτια ή ανθρώπινες ζωές να χάνονται, η Τοπική Αυτοδιοίκηση βρίσκεται στην πρώτη γραμμή, προσπαθώντας με περιορισμένα μέσα και χωρίς θεσμοθετημένη αρμοδιότητα να αναχαιτίσει την καταστροφή. Οι Δήμοι μένουν μόνοι με τα αποκαΐδια όταν οι φλόγες σβήσουν και οι κάμερες απομακρυνθούν.
Η Πολιτεία έχει καθήκον να οργανώσει και να στηρίξει συστηματικά την πρόληψη, γιατί η προστασία της ζωής και του φυσικού πλούτου δεν μπορεί να περιμένει.
- Ο εθελοντισμός που προτείνετε, μήπως τελικά λειτουργεί ως άλλοθι για να μην επενδύει το κράτος σε υποδομές και προσωπικό;
Ο εθελοντισμός δεν είναι άλλοθι για να μην επενδύει το κράτος σε υποδομές και προσωπικό. Αντίθετα, είναι καταλύτης για αποτελεσματική πρόληψη, που ενισχύει τη δράση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και αξιοποιεί την ενεργή συμμετοχή των πολιτών. Οι εθελοντές μας συνεργάζονται με τα Κέντρα Διαχείρισης Κρίσεων, εκπαιδεύονται συνεχώς και συμβάλλουν ουσιαστικά στην επιτήρηση και την άμεση επέμβαση στις δασικές περιοχές.
Η πολιτεία οφείλει να συνειδητοποιήσει ότι η πρόληψη δεν μπορεί να στηρίζεται αποκλειστικά σε ανθρώπους που δρουν από πατριωτικό καθήκον ή προσωπική αίσθηση καθήκοντος.
- Ζητάτε θεσμοθέτηση ανεξάρτητου κωδικού πολιτικής προστασίας στους Δήμους. Τι θα απαντούσατε σε όσους φοβούνται ότι χωρίς αυστηρό έλεγχο, αυτά τα κονδύλια θα καταλήξουν αλλού;
Η διαφάνεια είναι προϋπόθεση. Μιλάμε για στοχευμένα κονδύλια που θα κατευθύνονται αποκλειστικά στην πρόληψη και στην πολιτική προστασία. Σήμερα οι Δήμοι αναγκάζονται να «τραβούν» πόρους από άλλες ανάγκες ενω ειμσατε υπολογοι στους ελεγχους απο τους επιτροπους για τιενδαπανες αυτες οπως ρουχισμός στους εθελοντέςή καύσιμαατσ οχήματα της πολιτικήςπροστασίας. Με ανεξάρτητο κωδικό, ξέρεις πού πάνε τα χρήματα και έχεις και τη δυνατότητα ελέγχου. Η πρόταση μας προβλέπει αυστηρό πλαίσιο διαχείρισης και λογοδοσίας.
- Η καταγραφή της βόσκησης και η οργάνωση της μελισσοκομίας είναι μέτρα που αγγίζουν ισχυρά συμφέροντα. Πόσο έτοιμο είναι το πολιτικό σύστημα να συγκρουστεί με αυτά;
Έχουμε δει στο παρελθόν στον Υμηττό τις συνέπειες της ανεξέλεγκτης δραστηριότητας: φωτιά που ξεκίνησε λόγω κακής διαχείρισης μελισσιών απειλωντας σπίτια και το περιβάλλον ενω εχει χαθείκαι ανθρώπινηζωη . Αυτό δείχνει ότι η απουσία εφαρμογής κανόνων και ελέγχων κοστίζει πολύ περισσότερο από τη συστηματική πρόληψη. Η αλήθεια είναι ότι η καταγραφή της βόσκησης και της μελισσοκομίας αγγίζει κατεστημένα. Όμως χωρίς έλεγχο αυτών των δραστηριοτήτων, δεν μπορούμε να προστατεύσουμε τα δάση. Εμείς προτείνουμε Εθνικό Μητρώο Μελισσοκομίας και ρύθμιση της βόσκησης, γιατί η πρόληψη δεν μπορεί να αφήνει «γκρίζες ζώνες». Το πολιτικό σύστημα πρέπει να αποδείξει ότι βάζει το εθνικό συμφέρον πάνω από τις πιέσεις.
- Αν ο Δεκάλογος εφαρμοζόταν αύριο, ποια θα ήταν η πρώτη θεσμική αλλαγή που θα κάνατε για να σταματήσει η «κηδεμονία» της Αυτοδιοίκησης από το κεντρικό κράτος;
Αν ο Δεκάλογος εφαρμοζόταν αύριο, η πρώτη θεσμική αλλαγή που θα κάναμε θα ήταν η καθιέρωση των Κέντρων Διαχείρισης Κρίσεων σε κάθε Δήμο, με πλήρη θεσμοθετημένη αρμοδιότητα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης για την πρόληψη και την άμεση αντιμετώπιση κινδύνων. Αυτό θα σταματούσε την «κηδεμονία» από το κεντρικό κράτος, γιατί οι Δήμοι θα είχαν πλέον σχεδιασμό, τεχνολογία, ανθρώπινο δυναμικό και πόρους για να δρουν άμεσα, χωρίς γραφειοκρατικά εμπόδια.
Παράλληλα, η δημιουργία αυστηρά ελεγχόμενων, διαφανών μηχανισμών χρηματοδότησης και η εκπαίδευση του προσωπικού και των εθελοντών θα εξασφάλιζαν ότι η Αυτοδιοίκηση μπορεί να λειτουργεί αποτελεσματικά και υπεύθυνα. Ουσιαστικά, θα αλλάζαμε το μοντέλο από παθητικό παρατηρητή σε ενεργό θεματοφύλακα της πρόληψης και της ασφάλειας, δίνοντας τέλος στην εξάρτηση από αποφάσεις και καθυστερήσεις της κεντρικής διοίκησης.
